Op 11 juli vieren we de Vlaamse feestdag. Geen vlaggen aan de huizen of indrukwekkende toespraken deze keer, maar iets eenvoudiger. Iets lekkers. We vieren met wat ons al generaties lang verbindt, zonder woorden. Met geur, met smaak en vooral met herinnering. Met eten dat ons thuisbrengt, zelfs al staan we ver van huis.
Want Vlaanderen heeft niet één keuken. Geen vast omlijnde lijst van nationale gerechten. Wat we wel hebben, zijn recepten die van grootmoeder op moeder worden doorgegeven, boerenkost en oerklassiekers die geen enkele Vlaming mag missen. En daarom vieren we vandaag vijf gerechten die niet alleen lekker zijn, maar iets vertellen over wie we zijn.
1. Stoofvlees met friet
Vraag een Vlaming wat zijn of haar lievelingsgerecht is en de kans is groot dat stoofvlees met friet bovenaan prijkt. Het is eten dat tijd nodig heeft, net als wij. Dikke stukken rundvlees die langzaam uit elkaar vallen in een saus van donker bier, mosterd en uien. Gemaakt op grootmoeders’ vuur of geserveerd met een moderne twist door jonge chefs die durven spelen met specerijen of chocolade.
Wat dit gerecht echt Vlaams maakt, is niet het recept, maar het geduld. Het wachten. De geur die urenlang in huis hangt. En de frieten met zorg dubbel gebakken, goudbruin, krokant vanbuiten en luchtig vanbinnen. Geserveerd met een kwak mayonaise en wat zout.
2. Waterzooi van kip of vis
Waterzooi is een zacht gerecht qua smaak. Geen straffe kruiden, maar een zachte, zijdezachte bouillon met prei, wortel, selder, aardappel en kip of vis. Alles zachtjes gegaard zodat het vlees uit elkaar valt als je er met een vork in prikt.
Deze Gentsche klassieker is zeer licht qua smaak, maar kan wel onverwacht heel vullend zijn. We hebben hier geen donkere saus uit bier, maar we hebben een lichte en elegante saus met room. Het enige dat hier veel werk vraag is het versnijden van de groentjes in julienne.
3. Witloof in de oven
Witloof is niet zomaar een groente. Het is een Belgische trots. Voor velen een liefde die je moet leren waarderen. In rauwe sla, bitter en knapperig. In de oven, omwikkeld met ham, overgoten met kaassaus, het ideale comfortfood.
Witloof in de oven is typisch Vlaams omdat het tegenstellingen verenigt. Het is bitter en romig. Arm en feestelijk, maar zeker ook subtiel en uitgesproken. Het is eten dat vertelt dat je met zorg en geduld iets moeilijks zacht kan maken.
4. Paling in ’t groen
Het is een gerecht dat niet elke Vlaming eet, maar wel kent. En dat zegt al veel. Paling in ’t groen is van de Schelde en haar bochten, van vochtige oeverkruiden en schimmige rivierarmen. Het is de rivier op je bord.
De saus is mysterieus groen: een mix van peterselie, dragon, zuring, munt, kervel, waterkers. Natuurlijk heeft elke chef zijn geheime recept. En dat maakt het gerecht ook zo Vlaams: traditie met ruimte voor interpretatie. Het is precies, maar nooit vastgelegd. En het vereist liefde voor de natuur, voor geurige kruiden en voor vakwerk in de keuken.
5. Mattentaart
Geen zwaargewicht, geen grote woorden. Maar wie ooit een verse mattentaart at, liefst uit Geraardsbergen, de bakermat, weet wat het is. De krokante korst, de smeuïge mattenvulling van gestremde melk en amandeltoets. Een taart die zich niet opdringt, maar met subtiele smaken die lang bijblijven.
De mattentaart is een erfstuk. Iets dat doorgegeven wordt, recept per recept, generatie per generatie. Het is geen patisserie met franjes, geen Instagramhit. Maar het is wat je op tafel zet als woorden tekortschieten.
Dus laat ons deze feestdag niet vullen met groot vertoon, maar met kleine gebaren. Met stoofvlees op tafel. Met een mattentaart bij de koffie. En met het besef dat we, elk op onze manier, samen eten maar met andere herinneringen.