De driekoningendrukte is nog maar net voorbij of de Antwerpse bakkerijen zetten zich schrap voor de stormloop die verloren maandag ieder jaar met zich meebrengt. Vandaag dag staan er in de provincie namelijk steevast worstenbrood en appelbollen op het menu. Maar waar komt die traditie eigenlijk vandaan? En hoe komt het dat die niet zo ingeburgerd is in andere Vlaamse provincies?
De eerste maandag na Driekoningen staat bekend als verloren maandag. Vooral in de provincie Antwerpen wil dat zeggen dat er vandaag worstenbrood en appelbollen gegeten worden. Die lekkernijen worden gedurende de dag uitgedeeld op café of op kantoor en bij veel gezinnen staat het gevulde bladerdeeg zelfs ’s avonds als volwaardige maaltijd op tafel. Toch weten maar weinig mensen waar die smakelijke traditie z’n oorsprong eigenlijk kent. Dat is hoogstwaarschijnlijk te wijten aan het feit dat er verschillende verhalen en legendes de ronde doen die elk een eigen verklaring hebben.
Verzworen maandag
In verschillende archiefstukken uit de middeleeuwen wordt de term “Lundi Parjuré” – of ook wel een “verzworen maandag” – teruggevonden. Dat zou de dag zijn waarop sommige ambtenaren hun eed aflegden. Omdat er die dag gefeest werd ter gelegenheid van de eedaflegging in plaats van gewerkt, zou het om een zogenaamde ‘verloren’ dag gaan. Volgens de verhalen zou de stad z’n ambtenaren die dag hebben getrakteerd op een lekkernij. Om het relatief betaalbaar te houden, deden ze dat met een goedkoop vleesbroodje.
Er zijn verschillende data terug te vinden waarop de “verzworen maandag” met de eedaflegging van de ambtenaren plaatsvond. Dat zou een mogelijke verklaring kunnen zijn voor waarom enkel in Antwerpen de maandag na Driekoningen bekend staat als verloren maandag met worstenbrood en appelbollen op het menu.
Nieuwjaarsfeest gilden
Een andere plek waar de traditie z’n oorsprong zou kunnen kennen, zou het nieuwjaarsfeest van de gilden kunnen zijn. Dat werd sinds het begin van de 18e eeuw georganiseerd op de eerste maandag na Driekoningen. Ook volgens dit verhaal zou de verklaring voor de naam van de dag te wijten zijn aan het feit dat ambachtslui ging feesten in plaats van werken, met een ‘verloren’ maandag als gevolg. De patroon zou de gildeleden die dag hebben getrakteerd op een borrel in een herberg. Herbergiers zouden de vele klanten zo lang mogelijk in hun zaak willen houden en serveerden die dag daarom zoute en dorstverwekkende worstenbroodjes.
Havenarbeiders
Volgens andere bronnen komt de Antwerpse traditie vanuit de Antwerpse haven. Havenarbeiders zouden op de eerste maandag na Driekoningen door hun werkgevers getrakteerd worden op een borrel en op een warme hap. Die laatste zou zijn samengesteld uit overgebleven vlees en brood. Dat ‘verloren brood’ zou op die manier de verklaring zijn voor de term 'verloren maandag'.
Appelbollen
Welk verhaal de correcte weergave van de geschiedenis is, zullen we allicht niet meer kunnen achterhalen. Ook wanneer de appelbol in het spel kwam, is niet helemaal duidelijk. Allicht is die ontstaan als alternatief voor wie meer van zoet houdt of wie liever geen vlees eet. Hoewel de herkomst dus niet helemaal duidelijk is, is verloren maandag ieder jaar een heerlijke dag.